به گزارش پایگاه خبری،در این نشست که سه‌شنبه ۲۰ آبان در محل سالن شهید حاج قاسم سلیمانی برگزار شد، دکتر مهرداد فرهادیان با اشاره به ضرورت مطالبه‌گری اجتماعی گفت: «شاید ۲۵ سال پیش کمتر کسی وقوع بحران‌های امروز در حوزه آب، هوا و پسماند را پیش‌بینی می‌کرد، اما بسیاری از اندیشمندان همان زمان هشدار داده بودند. بی‌توجهی به این هشدارها باعث شد امروز با مشکلات جدی‌تری روبه‌رو شویم.»

 او خطاب به دانشجویان افزود: «شما می‌توانید با تشکیل کمپین‌های محیط‌زیستی و پیگیری در فضای دانشگاهی و اجتماعی، نقش مؤثری در بهبود شرایط ایفا کنید. امیدوارم دانشگاه اصفهان و دانشجویان آن در مسیر تغییرات مثبت پیشگام باشند.»

دکتر فرهادیان با اشاره به وضعیت منابع آبی کشور توضیح داد: ایران سالانه حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌کند، در حالی که کل منابع تجدیدپذیر تنها ۱۰۰ تا ۱۱۰ میلیارد مترمکعب است. به گفته او، حدود ۹۰ درصد این منابع در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و سهم صنعت تنها دو تا سه درصد است. ورود آلاینده‌های نوظهور مانند ترکیبات دارویی و صنعتی نیز چالش تازه‌ای ایجاد کرده که فناوری‌های موجود پاسخگوی آن نیستند. وی همچنین مقایسه‌ای با کشورهای حاشیه خلیج فارس داشت و گفت: «در حالی که برخی کشورها تا ۴۰ درصد نیاز آبی خود را از طریق آب‌شیرین‌کن‌ها تأمین می‌کنند، در ایران این سهم کمتر از پنج درصد است. توسعه فناوری‌های نوین در تصفیه و بازیافت آب می‌تواند وابستگی ما به منابع محدود زیرزمینی را کاهش دهد.»

دکتر فرهادیان در ادامه به وضعیت فاضلاب کشور اشاره کرد: سالانه بین ۳۵ تا ۴۰ میلیارد مترمکعب فاضلاب تولید می‌شود، اما کمتر از پنج درصد آن جمع‌آوری و تصفیه می‌گردد. به گفته او، این در حالی است که با فناوری‌های موجود می‌توان ۷۰ تا ۸۰ درصد فاضلاب‌ها را بازیافت و دوباره وارد چرخه مصرف کرد. او در پایان هشدار داد: «بحران‌های محیط‌زیستی ایران بسیار جدی است و اگر امروز اقدام نکنیم، فردا ممکن است با پیامدهایی روبه‌رو شویم که حتی جابه‌جایی جمعیت و تغییر سیاست‌های ملی را ضروری کند. همه ما باید در دانشگاه، خانواده و جامعه نقش خود را در حفظ محیط زیست ایفا کنیم تا آینده‌ای پایدارتر برای ایران رقم بخورد.

 

انجمن علمی محیط زیست؛ پرورش نیروهای مؤثر برای آینده پایدار

رئیس پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان در نشست نخست انجمن علمی دانشجویی محیط زیست تأکید کرد: هدف این انجمن تربیت خبرگانی است که بتوانند در جامعه و محیط کار خود نقش‌آفرینی کرده و در مسیر حفظ محیط زیست کشور مؤثر باشند

دکتر مهدی کمالی، رئیس پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان، در این نشست گفت: «ایجاد انجمن علمی محیط زیست با هدف تعامل میان دانشجویان و استادان شکل گرفت تا نیروهایی متخصص و مسئولیت‌پذیر در حوزه محیط زیست تربیت شوند.»

 او با قدردانی از همراهی دانشجویان افزود: «در آغاز مسیر نمی‌دانستیم از کجا باید شروع کنیم، اما راهنمایی‌ها و همکاری‌های دانشجویان بسیار کارساز بود.»

دکتر کمالی با اشاره به روند شکل‌گیری پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان توضیح داد: این پژوهشکده در سال ۱۳۹۲ مجوز قطعی گرفت و اکنون چهار گروه پژوهشی شامل «تصفیه و بازیافت پساب»، «آلودگی هوا و پسماند جامد»، «زیست‌فناوری محیط زیست» و «مدیریت منابع آب» در آن فعال هستند.

او همچنین از همکاری استادان برجسته‌ای چون دکترمهرداد فرهادیان، دکتررامتین معینی، دکترحسین احمدی‌کیا و دکترابوالقاسم عباسی به‌عنوان مدیران گروه‌های پژوهشی یاد کرد.

به گفته رئیس پژوهشکده، تاکنون پروژه‌های متعددی در این مجموعه اجرا شده و نشست‌ها و همایش‌های گوناگونی برگزار شده است. اعضای گروه‌های پژوهشی از رشته‌های مختلفی همچون جغرافیا، عمران، اقتصاد، زمین‌شناسی، علوم اجتماعی و مهندسی شیمی هستند و همگی از اعضای هیات علمی برجسته دانشگاه به شمار می‌روند.

دکترکمالی تصریح کرد: «پژوهشکده در سال‌های اخیر توانسته در ارتباط با صنعت و جامعه خدمات ارزشمندی ارائه دهد. اکنون با حضور دانشجویان و انجمن علمی جدید، امیدواریم حلقه اتصال میان دانشگاه و جامعه تقویت شود و مطالبه‌گری محیط‌زیستی در سطحی گسترده‌تر شکل گیرد.»

 او با اشاره به موفقیت‌های پژوهشکده گفت: «این مرکز چندین بار در ارزیابی‌های دانشگاه به‌عنوان واحد پژوهشی برتر انتخاب شده که حاصل تلاش همه همکاران است.» همچنین مجموعه‌ای از پیشنهادها برای فعالیت‌های انجمن علمی دانشجویی در حوزه‌های علمی، عملی، شبکه‌سازی، نوآوری و مطالبه‌گری تدوین شده و در اختیار شورای مرکزی انجمن قرار خواهد گرفت.

دکترکمالی افزود: «اصل فعالیت ما شناسایی چالش‌های محیط‌زیستی دانشگاه، شهر و استان و تلاش برای رفع آن‌ها با مشورت استادان و مسئولان است. همه باید مطالبه‌گر باشیم؛ چه در محیط دانشگاه و چه در سطح جامعه.»

او در مثالی ساده گفت: «اگر در خیابان فواره‌ای باز مانده و آب هدر می‌رود، همان لحظه می‌توانیم با احساس مسئولیت مانع اتلاف آب شویم.»

 وی تأکید کرد: «بی‌تفاوتی در برابر آسیب‌های محیط زیستی جایز نیست. اگر حیوانی آسیب می‌بیند یا وسیله نقلیه آلاینده در شهر تردد می‌کند، باید موضوع را از طریق نهادهای مسئول پیگیری کنیم.»

 رئیس پژوهشکده در پایان با اشاره به محورهای همکاری همچون برگزاری سمینارها و کارگاه‌ها، تعریف پایان‌نامه‌های دانشگاهی در حوزه محیط زیست و اجرای طرح‌های پژوهشی درون و برون‌دانشگاهی گفت: «امیدواریم با همکاری دانشجویان و اعضای انجمن علمی، خدمات بیشتری به جامعه ارائه دهیم».

 

بحران آب؛ پیامد مدیریت ناکارآمد و تصمیم‌های نادرست

عضو پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان در نشست انجمن علمی دانشجویی محیط زیست هشدار داد: بحران آب در ایران به مرحله‌ای رسیده که حتی بحث جابه‌جایی جمعیت مطرح شده است. او ضعف مدیریت و تصمیم‌گیری‌های نادرست را عامل اصلی این وضعیت دانست.

خبر دکتر رامتین معینی، عضو پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان، در این نشست گفت: «موضوع بحران آب امروز به نقطه‌ای رسیده که کمبود آب شرب و حتی تخلیه شهرها مطرح است. در گذشته درباره اصلاح الگوی مصرف و مدیریت کشاورزی صحبت می‌کردیم، اما اکنون چالش‌ها از این مرحله فراتر رفته‌اند.»

او با اشاره به پیامدهای کمبود آب افزود: «افزایش شوری منابع، فرونشست زمین و دیگر آثار ناشی از بحران آب، نتیجه ضعف در تصمیم‌گیری و مدیریت منابع است. بسیاری از تصمیم‌هایی که باید سال‌ها پیش گرفته می‌شد، هرگز اتخاذ نشد و همین امر ما را به وضعیت کنونی رسانده است.» دکترمعینی ارتباط بحران آب با حوزه انرژی را نیز مورد توجه قرار داد و گفت: «مدیریت نادرست انرژی موجب ناترازی‌های متعدد در کشور شده است. در حقیقت، ضعف مدیریت منابع آب و انرژی به‌صورت زنجیره‌ای بر یکدیگر اثر گذاشته‌اند.»

 او تأکید کرد: «مدیریت منابع آب تنها یک موضوع فنی یا مهندسی نیست؛ بلکه باید از زوایای اجتماعی، محیط‌زیستی، اقتصادی و نهادی به آن نگاه کرد. زمانی رویکرد ما صرفاً مهندسی و مبتنی بر مدل‌های ریاضی بود، اما امروز می‌دانیم که تصمیم‌گیری نیازمند درک ابعاد اجتماعی و نهادی است.»

 وی افزود: «هر تصمیم در حوزه آب و محیط زیست ابعاد سیاسی و اقتصادی دارد. اگر مسئله به‌درستی تعریف نشود، تحلیل‌ها نیز اشتباه خواهد بود و تصمیم‌گیرنده بر اساس داده‌های غلط عمل می‌کند. در چنین شرایطی، نتیجه نهایی نیز نادرست خواهد بود.»

دکتر معینی در مثالی به تصمیم‌گیری درباره بازگشایی آب زاینده‌رود اشاره کرد و گفت: «این تصمیم شاید در ظاهر پاسخ‌گوی نیاز فعلی باشد، اما چون نگاه آینده‌نگرانه در آن لحاظ نشده، می‌تواند تبعات گسترده‌ای در آینده به همراه داشته باشد. اهمیت مدیریت علمی و دقیق منابع در همین جا مشخص می‌شود.»

 او در پایان خاطرنشان کرد: «مطالبه‌گری عمومی بخش مهمی از مسیر اصلاح است. انتظار می‌رود تصمیم‌گیران دغدغه‌مند تصمیم‌هایی اتخاذ کنند که نه تنها برای امروز، بلکه برای آینده کشور نیز مفید باشد. تصمیم‌های درست می‌توانند آینده‌ای پایدارتر برای جامعه رقم بزنند.

 

خشکیدن گاوخونی و قنات‌ها؛ تهدیدی برای حیات یک حوزه آبریز

عضو پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان در نشست انجمن علمی دانشجویی محیط زیست با هشدار نسبت به پیامدهای خشک شدن زاینده‌رود و گاوخونی، بر ضرورت همدلی، فرهنگ‌سازی و نقش دانشگاهیان در اصلاح الگوی مصرف و حفظ محیط زیست تأکید کرد.

دکتر ابوالقاسم عباسی، عضو پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان، در این نشست گفت: «در برابر بحران آب و خشک شدن زاینده‌رود باید به یاد داشته باشیم که بنی‌آدم اعضای یک پیکرند؛ درد یک بخش از کشور، درد همه ماست.» او افزود: «امروز به نقطه‌ای رسیده‌ایم که خشک شدن زاینده‌رود برای برخی در مناطق دیگر مایه خوشحالی شده است و این نشانه فاصله گرفتن از روح همدلی و درک متقابل است.»

دکتر عباسی با اشاره به نقش دانشگاهیان در فرهنگ‌سازی بیان کرد: «امیدوارم انجمن‌های دانشجویی رویکردی ملی داشته باشند و دانشجویان از سراسر کشور در کنار هم برای روشنگری، اصلاح فرهنگ مصرف و حفظ محیط زیست تلاش کنند. رسالت دانشگاهیان، آگاهی‌بخشی است.» او در ادامه به ضعف مدیریت و فرهنگ مصرف اشاره کرد و گفت: «وقتی باغ‌های بالادست در فصل سرما نیازی به آبیاری ندارند اما همچنان آب مصرف می‌کنند، در حالی که کشاورزان پایین‌دست برای نجات درختان خود با تانکر به دنبال آب هستند، این نشان‌دهنده ضعف فرهنگ و مدیریت است.»

دکتر عباسی خاطرنشان کرد: «اصفهان، یزد و چهار محال بختیاری زمانی در یک حوضه آبریز و زیست مشترک بودند، اما امروز با خشکیدن گاوخونی و قنات‌ها، حیات این حوزه در خطر است. ما باید دست به دست هم دهیم تا فرهنگ مصرف درست و همدلی محیط‌زیستی دوباره احیا شود.» او در پایان تأکید کرد: «محیط زیست تنها متعلق به یک شهر یا استان نیست، بلکه میراث همه ایرانیان است؛ از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب. با اتحاد و فرهنگ‌سازی می‌توانیم ایران را زنده نگه داریم.»

دانشگاه؛ خاستگاه جنبش‌های بزرگ محیط‌زیستی

عضو پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان در نشست انجمن علمی دانشجویی محیط زیست تأکید کرد: ریشه بسیاری از جنبش‌های محیط‌زیستی جهان در دانشگاه‌هاست و دانشجویان می‌توانند نقطه آغاز تغییرات بزرگ در این حوزه باشند.

دکتر عباس حاتمی، عضو پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان، در این نشست گفت: «جنبش‌های محیط‌زیستی در جهان از دل دانشگاه‌ها برخاسته‌اند. نخستین حرکت جهانی محیط‌زیستی که در سال ۱۹۷۰ در آمریکا شکل گرفت و بعدها به روز زمین معروف شد، با حمایت بیش از ۱۵۰۰ کالج و ۱۰ هزار مدرسه توانست ۲۰ میلیون نفر را به خیابان‌ها بکشاند. برگزارکنندگان این حرکت بزرگ، جوانانی ۲۰ تا ۳۰ ساله بودند و این نشان می‌دهد دانشگاه و دانشجو در قلب کنش‌های محیط‌زیستی قرار دارند.»

 او با تأکید بر اهمیت فعالیت جمعی افزود: «در جامعه‌شناسی سیاسی، عمل جمعی قدرت بیشتری نسبت به اقدام فردی دارد. تشکل‌ها می‌توانند با بسیج منابع و توان‌های پراکنده، تأثیرگذاری خود را چند برابر کنند.»

دکتر حاتمی در ادامه به وضعیت تشکل‌های مردم‌نهاد کشور اشاره کرد و گفت: «در ایران حدود ۲۲۰ هزار سازمان مردم‌نهاد ثبت شده است که بیش از نیمی از آن‌ها فرهنگی و اجتماعی‌اند و تنها حدود ۱۵۰ تشکل به‌طور اختصاصی در حوزه محیط زیست فعالیت دارند. این رقم ناچیز نشان می‌دهد محیط زیست هنوز در اولویت نظام تصمیم‌سازی کشور نیست.»

 او با اشاره به آمارهای استان اصفهان تصریح کرد: «اصفهان که یکی از بحرانی‌ترین استان‌های کشور از نظر محیط‌زیستی است، تنها ۲۶ تشکل در این حوزه دارد و از میان آن‌ها فقط سه تشکل به‌طور اختصاصی به مسائل محیط زیستی می‌پردازند. مجموع اعضای این ۲۶ تشکل تنها سه هزار و ۳۱۱ نفر است؛ یعنی به‌طور میانگین هر تشکل حدود ۱۲۷ عضو دارد. آیا می‌توان از چنین ظرفیتی انتظار اثرگذاری گسترده داشت؟»

دکتر حاتمی ضعف این تشکل‌ها را ناشی از نبود حمایت کافی و ناتوانی در جذب اعضای جدید دانست و افزود: «بسیاری از اعضای فعلی این تشکل‌ها دانشگاهی، روزنامه‌نگار یا وکیل‌اند و هنوز نتوانسته‌ایم پیوند واقعی با مردم برقرار کنیم.»

 او با اشاره به ناپایداری سیاست‌های دولتی در حمایت از سمن‌ها گفت: «در سال ۱۳۹۲ تعداد تشکل‌های محیط‌زیستی کشور حدود ۴۴۳ بود که در سال ۱۳۹۳ به ۷۶۰ رسید، اما اکنون به حدود ۱۵۰ کاهش یافته است. این نوسانات نشان می‌دهد با تغییر دولت‌ها، اولویت محیط زیست نیز تغییر می‌کند.»

دکتر حاتمی بخش دیگری از سخنان خود را به بحران آب و آلودگی هوا اختصاص داد و گفت: «براساس داده‌های جهانی، بحران آب در صدر ریسک‌های جهانی قرار گرفته است. در ایران، سرانه آب تجدیدپذیر طی ۶۰ سال گذشته از بیش از ۱۳ هزار مترمکعب به کمتر از شش هزار مترمکعب رسیده و در برخی کشورهای منطقه به صفر میل کرده است.»

 او درباره وضعیت آلودگی هوا در اصفهان افزود: «تعداد روزهای ناسالم در این شهر از سه روز در سال ۱۳۹۵ به بیش از ۳۰ روز در سال‌های اخیر رسیده است. شمار مرگ‌ومیرهای منتسب به ذرات معلق نیز از ۶۸۴ نفر در سال ۱۳۹۷ به بیش از هزار و ۳۰۰ نفر در سال ۱۴۰۰ افزایش یافته است.»

دکتر حاتمی با اشاره به خسارت‌های اقتصادی ناشی از آلودگی هوا گفت: «براساس برآوردهای رسمی، سالانه بیش از ۳۰ هزار مرگ زودرس ناشی از آلودگی هوا در کشور ثبت می‌شود که معادل ۲۵ تا ۳۶ میلیارد دلار خسارت اقتصادی به کشور وارد می‌کند؛ رقمی نزدیک به کل درآمد نفتی ایران در سال گذشته.»

 او در پایان تأکید کرد: «در دانشگاه اصفهان بیش از ۱۷ هزار دانشجو و ۷۰۰ عضو هیات علمی فعالیت دارند. باور دارم اثرگذاری همین جمع می‌تواند از بسیاری از نهادهای رسمی بیشتر باشد. سرآغاز جنبش‌های بزرگ محیط‌زیستی همیشه دانشگاه بوده و امروز نیز اگر بخواهیم تغییری واقعی رقم بزنیم، نقطه آغاز آن همین‌جاست.

شایان ذکر است در این نشست از پوستر انجمن علمی پژوهشکده محیط زیست با حضور دکتر بابک صفاری معاوت پژوهش و فناوری دانشگاه و اعضای انجمن رونمایی شد.